Zajęcia linowe

• wysokie parki linowe (od 3 do 10 metrów nad ziemią)
• niskie parki linowe (od 50 centymetrów do 3 metrów nad ziemią)
• stałe konstrukcje przestrzenne, w Polsce kojarzone głównie z dużych placów zabaw

W Polsce kojarzą nam się z „małpimi gajami”, nastawianymi głównie na rozrywkę. Pokonanie parku linowego, składającego się z różnych modułów, bardzo często wymaga pokonania lęku wysokości i aplikują nam potężny zastrzyk adrenaliny. Do chodzenia po wysokich parkach niezbędna jest uprząż asekuracyjna, kask i zadowalająca sprawność fizyczna. Głównie to sprawia, że nie jest to rozrywka dla wszystkich. Niskie parki linowe nie wymagają dużego wysiłku fizycznego, jednak stawiają przed użytkownikami inne wyzwania, dlatego wydają się być bardziej uniwersalne – tak samo jak stałe konstrukcje, które mogą być dobrym ćwiczeniem dla dzieci i ciekawą zabawą dla dorosłych.

 Pierwsze parki linowe powstały pod koniec XIX wieku, jako metoda podnoszenia sprawności fizycznej we francuskiej Marynarce Wojennej¹. Szybko dostrzeżono, że ćwiczenia na linach i równoważniach nie tylko pozytywnie wpływają na kondycję fizyczną ale również pomagają w szukaniu niestandardowych rozwiązań, ćwiczeniu planowania i podejmowania strategicznych decyzji. Stopniowo parki linowe przeniosły się do świata cywilnego. W latach siedemdziesiątych XX w. ćwiczenia indywidualne i grupowe z wykorzystaniem parków linowych, weszły na stałe do metod tzw. experiental education, czyli teorii pedagogicznej zakładającej naukę poprzez doświadczenie. Powstały stowarzyszenia skupiające zarówno pedagogów jak i instruktorów rekreacji ruchowej, turystów, sportowców a ich celem jest udoskonalanie samej konstrukcji parków jak i opracowywanie ćwiczeń, dzięki którym aktywność na parkach linowych to nie tylko miła rozrywka na świeżym powietrzu ale też okazja do rozwoju, integracji, ćwiczeń ducha i ciała.

 Korzyści z ćwiczeń i zabaw na parku linowym

Jeśli na wysoki park linowy wchodzi samodzielnie jeden uczestnik – wtedy on sam pokonuje swoje ograniczenia i strach związany z chodzeniem na dużej wysokości, balansem. Przejście wysokiego parku przede wszystkim poprawia samoocenę i wiarę we własne siły – co jest bardzo ważne przy powszechnym, niskim poczuciu własnej wartości, szczególnie wśród młodzieży. Przełamanie siebie i pokonanie przeszkody sprawia, że w sposób zapośredniczony, przenosimy siłę tego doświadczenia na inne wyzwania. Działa tu prosta analogia; skoro skoczyłem pomiędzy platformami na wysokości 13 metrów – pokonam też sprawdzian z matematyki.

Zupełnie inaczej jest w przypadku działań grupowych na niskich parkach linowych. Współczesne, niskie parki linowe budowane są w taki sposób, aby ich przejście wymagało pomocy instruktora, rodzica, kolegi. Opracowano szereg ćwiczeń, których celem jest wzmocnienie zaufania pomiędzy uczestnikami ćwiczenia. Dodatkowo istnieje bardzo wiele gier zespołowych, które stanowią wyzwanie dla grup ćwiczących na parkach. Np. dwie drużyny muszą minąć się, w taki sposób aby na wyznaczonym fragmencie znajdowali się zawodnicy tylko jednej drużyny. Takie gry, choć wydają się proste, stanowią doskonałe ćwiczenia negocjacji, pracy grupowej, wspólnego wypracowywania rozwiązania problemu. Nawet na prostym parku, można przeprowadzić gry stanowiące duże wyzwanie dla dorosłych.

Najczęściej opisywane korzyści wynikające z ćwiczeń i zabaw na parkach linowych to:

• wzrost poczucia własnej wartości
• poprawienie umiejętności podejmowania decyzji
• wypracowywanie nowych sposobów komunikacji
• nauka respektowania trudności i ograniczeń innych ludzi
• ćwiczenie umiejętności bycia liderem
• umiejętność podejmowania i oceny ryzyka
• nauka budowania zaufania do innych ludzi
• poprawa strategicznego i kompromisowego poszukiwania rozwiązań dla konkretnych problemów
• nauka współpracy i działania w zespole
• ćwiczenie kreatywności
• poprawa motywacji do nauki poprzez zabawę

Wykorzystanie parków linowych

Parki linowe można wykorzystywać do tworzenia zdrowej rozrywki na świeżym powietrzu – i tak przeważnie, wykorzystywane są w Polsce. W parkach bawią się całe rodziny, organizuje się imprezy firmowe, a nawet wieczory kawalerskie. We Francji, Niemczech, USA czy Kanadzie, parki linowe najczęściej budowane są w ośrodkach edukacyjnych i socjoterapeutycznych. W takich placówkach organizuje się kursy i zajęcia dla młodzieży. Zajęcia na parkach przeważnie trwają pół, ewentualnie cały dzień i kończą się sesją ewaluacyjną, podsumowującą doświadczenia uczestników.

Jeśli ćwiczenia na parkach linowych są częścią programu edukacyjnego inspirowanego experiental education, uczestnicy podejmują się zadań, które czasem rodzą konflikty. Osoby o silnych osobowościach potrafią zdominować grupę i zagłuszyć pomysły i inicjatywę pozostałych uczestników. Trenerzy rozwiązują wraz z grupą pojawiające się konflikty. Czasem sesje ewaluacyjne trwają dłużej niż same działania praktyczne, ale przynoszą one mnóstwo korzyści i stwarzają poczucie bezpieczeństwa. Właśnie te momenty, kiedy trzeba wynegocjować najskuteczniejsze rozwiązanie bywają najbardziej owocne, dlatego ćwiczenia na parkach projektuje się tak, aby musiały w nim uczestniczyć wszystkie osoby.

Ćwiczenia i zabawę na niskich parkach linowych wykorzystuje się m.in..:

• w pracy z grupami osób z obniżonym poczuciem własnej wartości i wiary we własne możliwości np. w socjoterapii
• w ćwiczeniach dla zespołów, które mają problemy z wewnętrzną komunikacją
• do zachęty do twórczej i zdrowej rekreacji
• do praktyki koordynacji ruchowej np. w rehabilitacji
• w wymianach międzynarodowych
• do ćwiczeń zespołów biznesowych, które potrzebują nowego spojrzenia na problem
• do wypracowywania efektu synergicznego dowolnych grup

Parki linowe, w wersjach stacjonarnych i mobilnych, wykorzystują także organizacje pozarządowe.

Konstrukcje linowe to nie tylko ciągi połączonych ze sobą lin – są pewną metaforą specyficznego podejścia do nauki gdzie ważne jest jak każdy uczestnik zadania radzi sobie z wyzwaniem i swoją porażką bądź sukcesem; umiejętne motywuje się grupy, aby zadanie było dla nich odpowiednim wyzwaniem ale też zabawą; towarzyszy się uczestnikom, asekuruje zarówno w sensie fizycznym ale i emocjonalnym, aby działania były interesujące a nie powodowały w uczestnikach strachu czy nawet paniki i stwarzały pole do przejmowania odpowiedzialności za swoje działania.

 Unikatowość metody

Współczesne społeczeństwo bardzo się zmienia. Dostęp do wiedzy staje się powszechny i szkoła czy uczelnia nie są jedynymi miejscami, w których człowiek może dowiadywać i uczyć się nowych rzeczy. Większość wiadomości można sobie dzisiaj „wygooglać”. Dlatego edukacja będzie odchodzić od prostego przekazywania treści na rzecz ćwiczenia umiejętności i kompetencji. Polska, choć posiada wiele bardzo dobrych uczelni i kształci specjalistów, ma niski kapitał społeczny. Co to dla nas oznacza? Pojedyncze osoby są w stanie opracować ciekawe rozwiązania ale nie ufają innym, nie chcą lub nie umieją się dzielić wiedzą – a przecież dzisiaj większość innowacji powstaje w zespołach wielozadaniowych. Polska szkoła wciąż w niewielkim stopniu uczy ludzi działań zespołowych i samodzielnego poszukiwania rozwiązań. Oczywiście kształtowaniem takich umiejętności zajmują się organizacje młodzieżowe np. harcerstwo czy kluby sportowe, które też wspaniale uczą ludzi działać razem – ale to wciąż kropla w morzu potrzeb. Dlatego coraz popularniejsze stają się ćwiczenia na parkach linowych, ponieważ one w bardzo przyjemny sposób (kojarzący się z zabawą i wyzwaniem), w sposób relatywnie szybki, pomagają ludziom w kształtowaniu kompetencji niezbędnych do skutecznego działania w zespołach i świadomego podejmowania ryzyka. Aktywności na parkach linowych są ryzykowne, ale bardzo bezpieczne. Warto podkreślić, że może być to ryzyko zarówno fizyczne jak i społeczne. Sukces, który niesie za sobą pokonanie takiego ryzyka pozytywnie wpływa na nasze funkcjonowanie w codziennym życiu². Dobrze ilustruje to przykład w którym grupa otrzymuje, potencjalnie niewykonalne zadanie. Jednak w toku wspólnej pracy i dyskusji, przy użyciu nietypowych akcesoriów, udaje im się rozwiązać problem. Wiedzą już, że można grupowo poszukiwać niesztandarowych rozwiązań i gdy otrzymają bardzo trudne zadanie np. w pracy, ich poziom stresu będzie dużo niższy niż u innych osób, ponieważ będą wiedzieli jak zacząć pracę nad rozwiązaniem problemu, wzmocnieni pozytywnymi doświadczeniami z treningów na parkach linowych.

Agnieszka Leśny, Pracownia Nauki i Przygody